Erken Ergenlik Nedir? Erken Ergenlik Belirtileri ve Tedavisi
Ergenlik, sağlıklı tüm çocukların belirli yaşa geldiğinde yetişkinliğe geçtiği dönem olarak tanımlanabilir. Bu geçiş döneminde çocuklar birçok değişim yaşamaktadır. Erken ergenlik ya da geç ergenlik ise bu dönemin zamanından önce ve sonra gerçekleşmesi ile ilgilidir. Ergenliğe erken ya da geç girmiş olmak çocuğun okul hayatını ve sosyal hayatını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu nedenle çocuğun ergenlik ile ilgili gelişimi takip edilmeli, gerekli durumlarda ise sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Erken ergenlik nedir?
Kız çocukta 8 yaşından önce ergenliğin ilk habercisi olan meme gelişimi olması ya da 10 yaşından önce adet kanaması görülmesi; erkek çocukta ise 9 yaşından önce ergenlik belirtilerinin (ilk belirtisi olan testis büyümesinin görülmesi) ortaya çıkması durumuna erken ergenlik denilmektedir.
Gecikmiş ergenlik nedir?
Kızlarda 13, erkeklerde 14 yaşa gelinmiş olmasına rağmen ergenlik belirtilerinin olmaması durumu gecikmiş ergenlik olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca kız çocuklarda meme büyümesi olmasına rağmen 16 yaşına kadar adet kanaması görülmemesi durumu da geç ergenlik olarak değerlendirilmektedir.
Kız çocuklarda ergenlik belirtileri nelerdir?
Belirtiler genellikle 10 – 15 yaş civarında görülmesi normal sınırlar içerisinde kabul edilmektedir. İlk bulgu göğüslerin belirgin hale gelmesidir. Bununla birlikte belirtileri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- Göğüslerin belirginleşmesi (meme tomurcuklanması)
- Genital bölge ve koltuk altı bölgelerinde tüylenme
- Adet kanaması (Genellikle ergenlik döneminin son belirtisidir.
Erkek çocuklarda ergenlik belirtileri nelerdir?
- İlk bulgu testis hacminde büyümedir
- Genital bölge ve koltuk altı bölgelerinde tüylenme
- Penis boyutunun büyümesi
- Çoğunlukla 13-14 yaşlarından sonra seste kalınlaşma
Erken ergenlik ve geç ergenlik nedenleri nelerdir?
Aşağıdaki etkenlere bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir:
- Genetik yatkınlık,
- Beslenme biçimi,
- Obezite,
- Coğrafi etkenler,
- Çevresel etkenler
Ayrıca; beyinde yer alan iyi huylu tümörler ve bazı merkezi sinir sistemi hastalıkları erken ergenliğe sebep olabilmektedir. Bununla birlikte erken ergenlik ya da geç ergenlik idiyopatik yani sebebi belli olmayan şekilde gerçekleşebilmektedir. Ancak her iki durumda da (erken ergenlik ya da geç ergenlik) mutlaka bir Çocuk Endokrinoloji uzmanına başvurmak ve varsa altta yatan hastalıkların teşhis ve tedavisinin gerçekleşmesini sağlamak gerekmektedir.
Erken ya da geç ergenlik hangi problemlere yol açar?
Ergenlik döneminde kızlarda östrojen, erkeklerde ise testosteron hormonları artmaya başlar. Bu hormonlar kıkırdakların kemikleşmesini ve hızlı büyümeyi sağlamaktadır. Erken ergenlik durumunda bu büyüme daha önce ve hızlı gerçekleşir. Bununla birlikte büyüme daha erken durur ve bu durum boy kısalığına yol açabilmektedir.
Erken ergenlik ve geç ergenlik genellikle çocukları sosyal ve psikolojik açıdan olumsuz etkilemektedir. Erken ergenliğe giren çocuk yaşıtlarından daha hızlı geliştiği için kendisini yalnız hissedebilir. Gecikmiş ergenlik durumunda ise çocuk kendisini diğerlerinden daha geride görebilir ve çekingen davranışlar sergileyebilir. Her iki durumda da çocuk kendisini toplumsal çevreden soyutlayabilir. Bu nedenle hem erken hem de gecikmiş ergenlik durumunda çocukların profesyonel olarak psikolojik destek almaları oldukça önemlidir.
Erken ve geç ergenlikte tedavi yöntemleri nelerdir?
Erken ve gecikmiş ergenlikte öncelikle altta yatan sebep araştırılmalıdır. Eğer bir hastalık sebep oluyorsa hastalığa yönelik tedavi uygulanır. Hastalığın tedavisi ile birlikte genellikle çocuğun gelişimi sağlıklı hale gelmektedir.
Ergenliğin erken ya da geç olmasının herhangi bir sebebi olmaması, sadece yapısal sebeplerle ya da idiyopatik olması durumunda ise çocuğun gelişimi takibe alınıp herhangi bir tedavi uygulanmayabilir. Tıbbi olarak bir tedavi uygulanmasa da çocuğun psikolojik açıdan olumsuz etkilenmemesi adına profesyonel bir yardım alması gerekebilir.
Erken ergenlik tedavisinde amaç, çocukta iskelet olgunlaşmasının geciktirilmesi ve cinsel aktivitenin önlenmesine yöneliktir. Gecikmiş ergenlikte ise hormon desteği ile ergenliğe girişi sağlamaya yönelik tedaviler uygulanabilmektedir. Ebeveynler, ergenlik ile ilgili endişelerini çocuklarına yansıtmamalı, ergenlik ile ilgili bir problem ile karşılaşması halinde mutlaka Çocuk Endokrinoloji uzmanına danışmalıdır.